پله برقی اگر مهمترین اختراع بشر نباشد، قطعا یکی از مهمترینهاست. یه لحظه زندگی بدون پله برقی و بالا رفتن و پلههای بیانتهای مترو، فروشگاهها، فرودگاه و غیره را تصور کنید؛ تصوری که سرگیجهآور است. اما به جز اینها وجود پله برقی در اماکن عمومی و نیز فروشگاهها و مراکز تجاری مزیت رقابتی و ارزش افزوده زیادی ایجاد میکند. حتما شاهد بودهاید در مراکز تجاری که پله برقی وجود ندارد، واحدهای تجاری که در طبقات بالا قرار گرفتهاند، کسبوکارشان رونق چندانی ندارد. به عبارت دیگر، در میان دستگاههایی که برای جابهجایی عمودی میان طبقات طراحی شدهاند، پلهبرقیها بیشترین ظرفیت را دارد. قیمت تمام شدۀ این دستگاه برای مصرفکننده کننده بالا است، اما اگر مزایای چشمگیر و پایدار آن را هم در محاسبۀ قیمت نهایی لحاظ کنیم، خواهیم دید که کاملا به صرفه و اقتصادی است.
سازه پلهبرقی معمولاً یکپارچه ساخته میشود؛ به این صورت که تیرهای نگهدارندۀ اصلی سازه، از دو نوع پروفیل قوطی یا نبشی ساخته میشوند که در کنار ستونهای عمودی و مورب، سازهای یکپارچه به وجود میآورند. این سازه پس از جوشکاری، تنشگیری و رنگآمیزی میشود. سازهای که با پروفیلهای توخالی ساخته شده باشد، سبکتر است و فشار کمتری به ساختمان وارد میکند.
پله برقی به سه روش تکی، ضربدری و موازی قرار میگیرند. در روش تکی استفادهکننده برای رسیدن به پله بعدی باید مسیری را طی کند و بیشتر مناسب محلهایی که جریان حرکت جمعیت به یک سو باشد مانند مراکز تجاری. شیوه قرار ضربدری که مرسومترین شیوۀ چینش پله برقی و مناسب ساختمانهای اداری، خدماتی و فروشگاههاست به استفادهکننده امکان میدهد تا سریع بین دو یا چند طبقه حرکت کند. شیوۀ چینش موازی که سریعترین زمان رسیدن به طبقات دیگر از طریق آن ممکن است، در ساختمانهایی با طول زیاد کاربرد دارد. روش موازی در صورتی امکانپذیر است که طراحی ساختمان به گونهای باشد که فضای کافی میان پاگردهای دو طبقۀ متوالی وجود داشته باشد.
در صورتی که طراحی ساختمان اجازه دهد و فضای پاگرد کافی بین پلهبرقیها در دو طبقه متوالی موجود باشد این نوع چیدمان سریـعترین زمان رسیدن به طبـقات بالاتر میباشد. معمولاً در ساختمانهایی که طـول آنها زیاد میباشد؛ از این روش استفاده میشود.
سازۀ پله برقی از شش بخش اصلی تشکیل شده است:
موتور: در این سازه از نوع موتورهای سه فاز متناوب است که معمولا در آسانسورها استفاده میشود. این نوع موتورها معمولا چهار قطب دارند و تک سرعته هستند- البته برخی سازندگان از موتورهای شش قطب هم استفاده میکنند.
گیربکس: استفاده از سه دسته گیربکس در پله برقیها مرسوم است؛ چرخدنده ساده که توسط زنجیر محورهای دستگیره و پله را به حرکت درمیآورد. چرخ و پیچ حلزونی که پرکاربردترین توع گیربکس است، حرکت از طریق زنجیر به محورهای دستگیره و پله منتقل میشود و چرخ دندۀ سیارهای که در آن حرکت به محور زنجیر و محور دستگیره توسط چرخدنده انجام میشود. این نوع گیربکس آخر راندمان بالایی دارد.
پله: از جنس آلومینیوم و معمولاً با عرض 800 و 1000 میلیمتری ساخته میشود، اما پله رمپ و پیادهرو متحرک تا عرض 1400میلیمتری هم موجود است. اکثر تولیدکنندگان پله برقی از پلههای یکپارچه استفاده میکنند، اما معدودی هم از پلههای چندتکه استفاده میکنند که چندان مناسب و مطلوب نیست.
سیستم ترمز: معمولا از ترمزهای زبانهای در این سازه استفاده میشود، اما ترمز گوی و ترمزهای مغناطیس مداربسته که عملکرد مطلوبی دارد هم به عنوان سیستم ترمز سازۀ پله برقی معمول است.
زنجیر پله: که از مهمترین اجزای پلهبرقی است، معمولاً از جنس فولاد ساخته میشود. اساسیترین موضوع دربارۀ زنجیر پله شیوۀ روغنکاری آن است. روغنکاری زنجیر به دو شیوۀ دستی یا اتوماتیک انجام میشود که روش اتوماتیک مطلوبیت بیشتری دارد. به تازگی زنجیرهایی وارد بازار شدهاند که در مدت عمر مفیدشان به روغنکاری نیازی ندارند.
محرک دستگیره: چرخ به نسبه بزرگی است که به صورت اصطکاکی دستگیره را به حرکت در میآورد و نیروی لازم برای حرکت خود را از یکی از محورهای اصلی گیربکس از طریق زنجیر یا چرخ دنده تامین میکند.
انواع پله برقی
انواع پله برقی مشخصات فنی و قیمت متفاوتی دارند. برای انتخاب پله برقی مناسب باید نوع کاربری را در در نظر گرفت و از آنجا که پله برقی پس از نصب در محل قابل تغییر و یا جابهجا شدن نیست، اهمیت این دقت چند برابر میشود. پلهبرقی براساس محل استفاده به سه دسته تقسیم میشوند:
پلهبرقیهـای تجـاری: مخصوص ساختمانهایی است که در شبانهروز کمتر از 12 ساعت فعال هستند و توزیع ترافیکی جمعیت در طول روز یکنواخت است. مشخصات فنی که در این نوع پله برقی باید رعایت شوند از این قرار است:
در این نوع ساختمانها از پله برقیهایی با زاویه کمتر از 35 درجه استفاده میشود که جای کمتری اشغال میکنند و از نظر اقتصادی به صرفهترند.
برای ایستگاههای بالا و پایین این نوع پله برقی 2 عدد پلۀ افقی انتخاب میشود.
قطر قرقرههای دو طرف پله 75 میلیمتر است.
در بالا و پایین سازه اصلی و دستگیره 100 سانتیمتر شعاع انحنا وجود دارد که این شعاع در استهلاک قرقرهها و توزیع نیروی روی آنها موثر است.
پله برقی نیمه تجاری :
در ساختمانها و محلهایی کاربرد دارد که در طول شبانهروز توسط عموم مردم استفاده میشوند مانند پلهای عابر پیاده، ایستگاههای مترو دور افتاده، ساختمانهای اداری عمومی. مشخصات فنی این نوع پله برقی از این قرار است:
اگر کمبود فضا برای نصب پله برقی وجود ندارد بهتر است پله با زاویه 30 درجه نصب شود.
برای ایستگاههای بالا و پایین این نوع پله برقی 3 عدد پله افقی انتخاب میشود.
مشابه نوع تجاری قطر قرقرههای دو طرف پلهها میتواند 75 میلیمتر باشد اما اگر از نظر اقتصادی محدودیتی وجود ندارد بهتر است از قرقرههایی با قطر 90 میلیمتر استفاده شود.
در بالا و پایین سازه اصلی و دستگیره به ترتیب 150 و 100 سانتیمتر شعاع انحنا وجود دارد.
پوشش رنگ قطعات فلزی باید از نوع ضد زنگ انتخاب شود.
برای جلوگیری از استهلاک پله برقی و هدررفت انرژی، سازه میبایست به سیستمی مجهز باشد که در صورتی که برای مدت زمان مشخصی استفاده نشود مثلا 20 دقیقه متوقف شده و هنگام ورود استفاده کننده بعدی شروع به کار کند. این سیستم Stop & Go نامیده میشود و رفت و آمد افراد توسط چشم الکترونیکی کنترل میشود.
پله برقی غیر تجاری :
در محلهایی کاربرد دارد که در تمام ساعات شبانهروز رفت و آمد زیادی در آنها جریان دارد مانند ایستگاههای اصلی مترو، ایستگاه قطار و فرودگاه. پله برقیهای غیر تجاری از آنجا که مجبور به تحمل حجم ترافیک عظیمی هستند سنگینترین و گرانترین نوع پله برقی به شمار میروند. مشخصات فنی این نوع پله برقی از این قرار است:
زاویه پله برقی 30 درجه است.
تعداد پلههای افقی در بالا و پایین میبایست حداقل سه عدد باشد.
شعاع انحنا در بالا و پایین سازه اصلی و دستگیره به ترتیب 250 و 150 میلیمتر است. البته پیشنهاد میشود هم در بالا و هم در پایین 250 میلیمتر شعاع انحنا در نظر گرفته شود.
سازه داخلی باید به سیستم گرم کننده مجهز باشد تا در صورت ورود آب آن را به سرعت تبخیر کند.
پوشش رنگ قطعات فلزی و سازه اصلی از نوع ضد زنگ انتخاب شود. بهتر است در تمام سطوح بیرونی پله از استیل ضد زنگ به کار رود.
نرده عمودی زیر دستگیره از نوع زاویه دار ساندویچ پانل انتخاب شود تا در برابر فشارهای وارد مقاوم باشد.
مانند پله برقی نیمه تجاری، سیستم Stop & Go برای این نوع پله هم در نظر گرفته شود.
این نوع پله برقی بر خلاف نوع نیمه تجاری، بدون پوشش در فضای خارجی هم قابل استفاده است و میتواند در معرض بارش و برف و باران قرار گیرد.