سوله به عنوان یکی از پرکاربردترین سازههای عمرانی، سازهای فلزی، سبک و با سقفی شیبدار است که براساس محاسبات فنی تخصصی ساخته میشود و به دلیل کاربرد عمدتا صنعتی، طراحی متناسب با این کاربری و متفاوت نسبت به سازههای دیگر دارد. قابها در سوله شیبدار بوده و دهانه هم نسبت به سایر سازهها بزرگتر است و همچنین به دلیل بزرگ بودن ابعاد تیرها و ستونهایی که در ساخت سوله استفاده میشود، پروفیلهای موجود در بازار برای این منظور مناسب نیستند و باید پروفیلهای مناسب این سازه ساخته شود که به آن تیر ورق میگویند.
سوله ده بخش دارد که عبارتند از:
ستون، رفتر(فریم )، پرلین ( پروفیل Z و C)، استرات، بادبند، سگراد (میل مهار )، نبشی سینهبند، سایهبان، ستون وال پست، پیچ و مهره.
اجزای سوله در محل پروژه با پیچ و مهره به هم متصل میشوند. معمولا تیر ورقها در کارخانه و در سایزهای مورد نیاز برش داده شده، رنگآمیزی میشوند و در نهایت برای نصب به محل حمل و به هم متصل میشوند. عملیات نصب در چند روز به پایان میرسد که باعث صرفهجویی زیاد در وقت و هزینه نهایی میشود.
مهمترین مزایای سوله که باعث میشود در زمینههای متنوع کاربردی باشد، عبارتند از:
ایجاد استحکام براساس نیاز طراحی، امکان پرهیز از عیبهای سازههای تیر ورقی، طراحی و اجرای سازههایی با ابعاد بسیار بزرگ، فونداسیون سبکتر در مقایسه با سازههای تیرورقی مشابه، سبکی قابل توجه، ایمنی در برابر بلایای طبیعی مخرب محیطی همچون زلزله، انعطافپذیری زیاد، توانایی اجرای سازههایی با اشکال متنوع، امکان استفاده از مصالح گوناگون در ساخت آن، سرعت اجرای بالا و مقرون به صرفه بودن.
سوله عمدتا در شش زمینه کاربرد دارد؛
سوله صنعتی به عنوان انبار و سالن تولید، سوله کشاورزی به عنوان مرغداری، گاوداری، انبار نگهداری غلات، سردخانه و گلخانه، سوله ورزشی به عنوان سالن چندمنظوره و یا استخر، سوله تجاری به عنوان محل فروش ترهبار، جایگاه سوخت، فروشگاه، رستوران و یا تعمیرگاه، سوله نظامی به عنوان انبار مهمات، آشیانه هواپیما و یا کمپ نظامی و سوله مراکز حملونقل به عنوان فرودگاه و یا پایانه مسافربری.
هنگام طراحی و ساخت سوله براساس هریک از کاربریهای ذکر شده، علاوه بر رعایت جنبه های فنی و عمرانی لازم است نکاتی را هم در نظر بگیریم. برای مثال در ساخت سوله مرغداری حتما باید به تهویۀ هوا در تابستان و زمستان توجه کنیم. دو تهویۀ حداقلی و تونلی در سوله مرغداری به کار میرود. طراحی سر سالن فضایی که برای نصب هیتر و تابلو برق مادر به کار میرود، قرار گرفتن حوضچۀ آب در دو سمت ورودی سولۀ مرغداری برای خنک کردن هوای گرم در تابستان، از دیگر نکاتی است که در طراحی سوله مرغداری باید رعایت کرد. در سوله ورزشی باید سالن شیب دار ساخته شود و تهویه هوا مطلوب باشد، معمولا سالن این نوع سولهها بسیار وسیع است و در شکلهای مختلف طراحی میشود. در سوله با کاربری انبار از اتصالات پیچومهره استفاده میشود. این نوع سولهها به دلیل ستونهایی که در وسط تعبیه شده سبک وزن و از نظر هزینه کاملا مقرون به صرفه هستند کف سوله انبار با بتن نرم پوشانده میشود و برای پوشش بدنه ازساندویچ پانل استفاده میشود که باعث میشود سوله سبکتر شود.
انواع سوله
سوله تک دهانه به شکل 8 : فاقد ستون وسط
سوله دو یا چند دهانه با ستون مشترک به صورت 88 یا 888 یا 8888 : دارای چندين ستون مشترک
سوله دو دهنه به صورت 88 : با يک ستون در وسط
سوله قوسی
سوله چند ضلعی
سوله طبقهدار: دارای یک نيمطبقه یا بیشتر برای مصارف کارگاهی، انبار و اداری
سوله جرثقيلدار: دارای جرثقيل سقفی درون کارگاهی
طراحی و هزینه طراحی سوله
طراحی سوله کاریست تخصصی و بسیار دقیق و فاکتورهای زیادی در طراحی آن دخیل هستند که بیتوجهی به آنها هم هزینۀ گزافی به سازنده تحمیل میکند و هم صرفۀ اقتصادی ساخت سوله را زیر سوال میبرد و علاوه بر این ممکن است نتیجۀ معکوس داده و استحکام و پایداری سازه را تضعیف کند. برای طراحی یک سوله این اطلاعات ضروری است:
ارتفاع جانبی سوله
بار برف و نیروی باد
شیب مورد نظر سقف و محاسبۀ ارتفاع تاج
طول دهانۀ عرضی
طول دهانههای طولی و تعداد قابهای طولی
پوشش مورد نظر برای سقف .
محاسبه بار دینامیکی جرثقیل (آیا جرثقیل در طراحی سوله در نظر گرفته شود یا خیر ؟)
میزان بارگذاری جانبی شامل نیروی باد و زلزله
درنظر گرفتن مقاومت خاک منطقه مورد نظر
هزینه طراحی سوله بر اساس وزن سازه مورد نظر بر حسب کیلوگرم محاسبه میشود. دهانه، ارتفاع کنار سوله، تناژ جرثقیل سقفی (در صورت وجود)، موقعیت و محل اجرای سازه و همینطور زمان و وضعیت آب و هوایی در وزن آن موثر هستند. در طراحی سوله هزینههای دیگر مانند فنداسیون (بر اساس تناژ میلگرد ) اجرای سقف سوله (ساندویچ پنل یا موارد دیگر)، دیوار چینی جهت پوشش پیرامون بسته به جنس دیوار ( آجری، بلوکی، ورق رنگی) و کف سازی هم باید در نظر گرفته شود. وجود یک طراح حرفه ای و اندازهگیری دقیق در وزن بدست آمده و در نتیجه هزینه ساخت موثر خواهد بود.
پوشش انواع سوله
پوشش سوله به نوع کاربری سوله بستگی داردکه به دو دستۀ پوشش سقف و بدنه و پوشش سازه فلزی تقسیم میشود. پوشش بدنه به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم میشود که برای هر بخش میتوان پوشش خاصی استفاده کرد. برای صرفهجویی در انرژی و در طولانی مدت بازگشت سرمایه پوشش سوله باید عایق دما باشد. عایقبندی صوتی پوشش سوله برای جلوگیری از خروج صداهای داخل سوله (صدای دستگاههای خطوط تولید) و تاثیرات نامطلوب بهداشتی و زیست محیطی اهمیت زیادی دارد. در انتخاب پوشش سوله باید فاکتور زیبایی نمای درونی و بیرونی که برای ایجاد محیط چشم نواز ضروری است را هم رعایت کرد. بعضی از سازهها در برخی شرایط آب هوایی دچار خورندگی میشوند پس پوشش این نوع سولهها باید مقاومت لازم در برابر رطوبت، خورندگی و فرسایش را داشته باشد .علاوه بر اینها فاکتور دیگری که در انتخاب پوشش سوله باید به آن توجه کرد قابلحمل بودن و همچنان دمونتاژ کردن سوله است؛ سبکسازی سازه، باعث سبک شدن بار وارده بر اسکلت میشود .
برای پوشش بخشهای مختلف سوله از متریال مختلفی استفاده میشود که معمولترین آنها استفاده از ساندویچ پانل برای سقف و دیواره و یا ورق گالوانیزه همراه با پشم شیشه و توری مرغی برای سقف سوله است. البته ورق گالوانیزه در گذشته بیشتر رایج بوده است و به دلیل مشکلاتی که این پوشش ایجاد کرد مانند حساسیتهای پوستی که در اثر پشم شیشه ایجاد میشود، محل مناسبی برای رشد تجمع قارچها و حتی تجمع پرندگان است و اینکه این پوشش قابلیت شستشو و جابهجایی به دفعات را ندارد، ساندویچ پانل که فاقد این عیوب است، جایگزین آن شد.