این روزها مواد افزودنی شیمیایی در صنعت بتن سازی مرسوم شدهاند. در واقع، قصد بر این است، تا با افزودن این مواد به بتن، کارایی بتن را افزایش دهند. بدین صورت، در دنیای ساخت و ساز معاصر، دیگر نمیتوان به روش کاملا سنتی بتنی مرغوب بدست آورد. به عبارت دیگر، استانداردها و ارزشیابیهای کیفی به حدی پیشرفت کردهاند که دیگر بتنی که تنها مشتکل از آب و سیمان و شن و ماسه باشد، مرغوب به حساب نمیآید. بلکه افزودن مواد شیمیایی به آن برای بهبود کیفیت آن لازم و ضروری است.
یکی از مواد شیمیایی که در صنعت بتن سازی ضروری مینماید، روان کننده یا روان ساز بتن است، به این مواد کاهش دهندهی آب بتن هم میگویند.
تاثیرات فوق روان کنندهی بتن
- افزودن این مواد به بتن، آن را روانتر و سیالتر میکند.
- بعضی بتن ها سفت و خشن میشوند. روان کنندهها خواص و سیالیت این نوع بتن را بهبود میبخشند.
- این مواد بتن را ایستا میکنند، به صورتی که، میتوان با ماله به بتن شکل و فرم دارد.
- در شبکههایی که آرماتور بندی بسیار متراکم است، با کمک روانکنندهها میتوان عمل بتن ریزی را بسیار آسانتر و سریعتر پیش برد.
- در صورتی که روانکننده به بتن افزوده شود، عمل ویبره بسیار راحتتر و با کیفیت بهتری انجام میگیرد.
- بتنی که به آن روان کننده اضافه شده باشد، با لوله و پمپ هم قابل بتن ریزی است.
- روان کننده ها بر روی بتن با اسلامپ ثابت تاثیر میگذارند و باعث میشوند آب آن کمتر شود. در نتیجه، مقاومت بتن افزایش پیدا میکند.
- اگر عیار سیمان در بتن کم باشد باعث افزایش مقاومت بتن میشوند.
- در ضمن، اگر بخواهیم اسلامپ بتن را افزایش دهیم دیگر لازم نیست به آن آب اضافه کنیم، زیرا افزایش آب کیفیت بتن را کاهش میهد. بلکه با افزودن روان کننده میتوان آن را به اسلامپ مورد نظر رساند.
- علاوه بر این، اگر بتنی زیاد مانده باشد و سخت شده باشد با روان کننده میتوان آن را روان و سیال کرد، به طوری که کیفیت آن بهبود یاید.
- بتنی که به آن روان کننده اضافه شده باشد، در مقابل یخ زندگی و سرمای شدید مقاومت بسیار بهتری از خود نشان میدهد.
- بتنهای با روان کننده خود تراز هستند.
- اگر بخواهیم نمای بتنی بسازیم، حتما باید از روان کننده استفاده کنیم. در این حالت، سطح بتن صافتر و زیباتر میشود.
- در صورتی که بتن قرار است سطحی را پوشش دهد که در مجاورت مواد شیمیایی است، افزودن روان کننده مقاومت آن را در برابر این مواد افزایش میدهد.
- در محصولاتِ بتنیِ پیش ساخته و پیش تنیده حتما باید از روان کننده استفاده شود.
- اگر مجبور به بتن ریزی در هوای گرم هستیم، با اضافه کردن روان کننده ی مناسب به بتن میتوانیم گرمای هیدراتاسیون بتن را کم کنیم تا دیگر سفت و خشن شود.
- فوق روان کننده ها بار الکترونیکی روی سطح سیمان را کاهش میدهند.
- در صورتی که طرح اختلاط بتن درست صورت نگرفته باشد، افزودن روان کننده میتوان آب انداختگی بتن را کاهش دهد.
- برای بتن ریزی زیر آب، استفاده از روان کننده الزامی است.
- در هر صورت، دقت شود که میزان افزودن روانکننده بر پایه محاسبات خاصی اندازه گیری شده است و از استانداردهای مرتبط پیروی میکند. لذا باید در میزان اضافه کردن ماده به بتن دقت لازم به عمل آید. در غیر این صورت، برای بتن مشکلاتی مانند آب انداختن، جدا شدن و عدم استحکام پیش میآید.
- در کل، کیفیت طرح اختلاط بین بسیار حائز اهمیت است. بتنی که حاصل از طرح اختلاط بسیار پائین و بدون کیفیت باشد به هیچ عنوان با افزودن هیچ مادهی شیمیایی بهبود پیدا نخواهد کرد و باید دور ریخته شود. اما اگر در طرح اختلاط بتن کاستیهای قابل چشم پوشی صورت گرفته باشد، یا زمان بتن ریزی زیاد طولانی شده باشد و یا دمای محیط گرم باشد میتوان با کمک روان کننده ها تا حدی بر این مشکلات فائق امد. اما ذکر این نکته بسیار مهم است که تمامی اشکالاتی که برشمردیم نباید بیش از حدی باشند که ضوابط فنی آن را مجاز شمردهاند.
انواع روانکننده های بتن
معمولا دو دسته روان کنندهها در بازار وجود دارند: روان کننده های معمولی و فوق روان کنندهها. از نظر جنس هم در دو نوع پودری و یا مایع میتوانید آنها را خریداری کنید.
روان کننده های معمولی
این نوع روان کننده بر حسب توان روان کردن بتن، قدرت گیرایی و زمان ایجاد مقاومت اولیه به پنج دسته تقسیم میشوند:
کاهندهی معمولی آب یا خنثی (نوع A)
کاهندهی آب و دیرگیر کننده (نوع D)
کاهندهی آب و تسریع کننده (نوع E)
کاهنده قوی آب (نوع F)
کاهنده قوی آب و دیرگیر کننده (نوع G)
روان کننده های بالا میزان آب بتن را از 5 تا 12 درصد کاهش میدهند.
فوق روان کننده ها
اگر نیاز باشد که توان کاهندگیِ روان کننده بیش از 12 درصد افزایش یابد، از فوق روان کنندهها استفاده کنیم. برخی از فوق روان کنندهها قادرند بیست تا سی درصد اختلاط آب را کاهش دهند.
نکات مربوط به خرید روان کننده بتن
- حتما از فروشنده اطلاعاتی از نحوهی عملکرد ماده در شرایط کارگاهی مشابه بخواهید. اگر روان کنندهی مزبور با توجه به شرایط کارگاهی شما کارامد بود، نسبت به خرید و سفارش اقدام کنید.
- به شرایط انبارداری محصول دقت کافی مبذول دارید. شرایط نگهداری نامناسب ممکن است باعث کاهش کارایی محصول شود.
- روان کنندههای مایع معمولا در گالنهای 25 لیتری به فروش میرسند و روان کنندههای پودری در کیسههای ضد رطوبت. به این نکات توجه کنید.
- آنها را از رطوبت و دمای بالا دور نگه دارید.
- روان کنندههای یخ زده خریداری نکنید. دمای مطلوب نگهداری آنها بین 5 تا 37 درجه سانتی گراد است. البته اگر آنها یخ زدند، میتوانید با گرم کردن آرام به حالت اولیه برگردانیدشان.
- دقت کنید هیچ مادهی خارجی در روان کننده نباشد و بسته بندی به صورتی باشد که هیچ مادهای نتواند به آن وارد شود.
- برچسب روی بسته بندی باید دقیق و به گونهای باشد که محتویات داخل بسته کاملا معلوم باشد.
برای اطلاع از موارد و مطالب بیشتر به وبلاگ ساختمون مراجعه فرمایید
خواص فوق روان کننده ها به شرح زیر است :
- با ثابت نگهداشتن نسبت آب به سیمان (W/C) بتن ، کارایی آن را افزایش می دهند . این عامل باعث می شود که بتوان از طریق افزودن فوق روان کننده ، بتن روان تری تولید نمود که به راحتی قابلیت پمپ شدن داشته و خود به خود پخش می شود و برای تراکم به حداقل ویبراسیون نیاز دارد. درضمن در بتن روان ، پدیده جداشدگی کمتر اتفاق می افتد.
- با ثابت نگهداشتن میزان کارایی بتن ، به مقدار قابل ملاحظه ای نسبت آب به سیمان را کاهش می دهند ، که نتیجه آن تولید بتن با مقاومت بالاتر است. این عامل سبب می شود که بتوان در شرایط کارگاهی و بدون تامین شرایط عمل آوری خاص ، بتن با مقاومت بسیار بالا ، تا حد 600 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع ساخت .
فوق روان کننده ها بر حسب ماهیت شیمیایی آنها به چند گروه دسته تقسیم بندی می شوند :
- پلیمر بتا نفتالین سولفونات فرمالدئید
- پلیمر ملامین سولفونات فرمالدئید
- لیگنوسولفونات اصلاح شده - استرهای اسید سولفونیک
- نمک های اسیدهای کربوکسیلیک (هیدرواکسی کربوکسیلیک)
فوق روان کننده ها (کاهش دهنده های آب طیف بالا) علاوه بر اثرات فوق ، تاثیرات جنبی زیر را نیز بر خواص بتن دارند :
- افزایش وزن مخصوص بتن
- افزایش قابل ملاحظه چسبندگی بتن
- افزایش میزان حباب هوای بتن
- کاهش اسلامپ
- تاخیر در زمان گیرش
- کاهش جذب مویینه
- کاهش نفوذپذیری
- افزایش مقاومت در برابر عوامل خورنده
آشنایی بیشتر با روان کننده بتن و کاربردهای آن
روان کننده بتن یک نوع ماده افزودنی شیمیایی مبتنی بر پلی کربوکسیلات اصلاح شده است که به منظور کاهش آب به سیمان و افزایش روانی بتن با حفظ اسلامپ در زمان محدود مورد استفاده قرار میگیرد. روان کننده بتن در افزایش مقاومت فشاری بسیار کارآمد است. عدد اسلامپ نشان دهنده میزان افت بتن در هنگام ساخت است. هر چه قدر عدد اسلامپ بالاتر باشد، نشان دهنده روانتر بودن بتن است. از نظر میزان مقاومت و دوام برای بتن یک محدوده مجاز اسلامپ تعریف شده است. این محدوده مجاز بستگی به نوع ساختمان و محل اجرا متفاوت است.
روان کننده بتن نوعی ماده افزودنی است که باعث افزایش انعطاف پذیری بتن و کاهش ویسکوزیته مصالح میشود. این مواد به منظور حفظ خصوصیات بتن به آن افزوده میشود که اغلب نوعی مایع با نوسانات کم یا مواد جامد هستند. این مواد با یکدیگر یک زنجیره پلیمری تشکیل میدهند که باعث افزایش انعطافپذیری بتن میشود. در طول 60 سال گذشته تا کنون، حدودا 30000 روان کننده مختلف عرضه شده است که از نظر ویژگیهای مختلف مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفتهاند. امروزه تنها شمار کمی از روان کنندهها حدودا 50 نوع استفاده تجاری دارند و در اختیار مشتریان قرار گرفته است. خواص سایر مصالح از جمله بتن، خاک رس و ... ممکن است با به کارگیری بتن تغییر کند و شاهد بهبود و اصلاح برخی از نقوص موجود خواهیم بود. هر چه قدر که بتن روانتر باشد، توانایی پر کردن محل را بیشتر دارد و به راحتی در خللهای موجود نفوذ پیدا خواهد کرد.
از روان کننده بتن به منظور انجام بتن ریزی با استفاده از پمپ، بتن ریزی با مصالح سنگی که درصد جذب آب بالایی دارند، بتن ریزی تیرها، ستونها و دیوارهای برشی و بتنهای مسلح، معمولی و ملاتهای سیمانی میتوان استفاده کرد.
انواع مختلفی از روان کننده بتن در بازار موجود است. روان کننده بتن معمولی با نام روان کننده بتن شناخته شده است، ماده ای جهت افزودن به بتن می باشد. بتن به طور رایج بسیار سفت بوده و حتما برای ایفای نقش موثر، به روان کننده بتن نیاز دارد. در واقع بتن پس از مخلوط شدن با این ماده، نوعی نیروی دافعه میان ذرات سیمان ایجاد میکند. این نیرو در اثر نوعی بار الکتریکی که حاصل افزودن بتن است به وجود می آید. در نتیجه بتن حالتی نرم پیدا میکند. نوع دیگر با نام فوق روان کننده شناخته شده است که نوعی ماده با خواص منحصر به خود است. فوق روان کنندهها فاقد کلراید هستند. مولکولهای این ماده شیمیایی با پخش کردن ذرات در میان بتن و تاثیر گذاشتن بر روی میزان آب به کار برده شده در بتن کارایی آن را افزایش میدهند.
هدف اصلی از به کار گیری روان کننده بتن کاهش میزان آب نسبت به سیمان در هنگام تولید بتن است. با استفاده از این محصول با حفظ کارایی مقاومت بالاتری حاصل خواهد شد. در عین حال با افزایش کارایی، کار بتن ریزی در قالب علی الخصوص در سازههای بتن آرمه با تعداد زیادی میلگرد راحتتر انجام میگیرد و بهراحتی بتن به موقعیتهای غیر قابل دسترس میرسد. با کاهش میزان سیمان مصرفی حرارت ناشی از هیدراتاسیون در بتن نیز کاهش پیدا خواهد کرد.
معمولا روان کنندهها به سه نوع تقسیم شدهاند. نوع A که نوعی مانده افزودنی کندگیر کننده و کاهش دهنده آب است. نوع D ماده کاهش دهنده آب و کند گیر کننده و نوع E یک ماده افزودنی با خاصیت کاهش دهندگی آب و تسریع کننده است. روان کننده نوع A علاوه بر خاصیت کاهندگی آب باعث ایجاد تاخیر در گیرش میشود.
هدف از به کار بردن مواد افزودنی کاهش دهنده آب در بتن کاستن از مقدار نسبت آب به سیمان با حفظ روانی مورد نظر و یا افزایش روانی در یک نسبت آب به سیمان ثابت و افزایش مقاومت فشاری و کاهش خطراتی مانند آب انداختن بتن، جداشدگی، افت، خزش و … در بتن می باشد. ماده افزودنی کاهنده آب روان کننده، نوعی ماده افزودنی است که بدون تغییر روانی، مقدار آب مخلوط بتن را کاهش می دهد یا بدون تغییر در مقدار آب، اسلامپ و روانی را افزایش می دهد یا هر دو اثر را به طور همزمان ایجاد می کند.
معمولا توصیه میشود که مقدار تعیین شدهای از روان کننده را با 2 برابر حجم آب ترکیب شود، سپس به مخلوط بتن اضافه شود. مقدار روان کننده بتن باید به تناسب میزان سیمان مصرفی باشد. با تغییر این نسبت ممکن است زمان گیرش تغییر یابد. یکی دیگر از عوامل تاثیر گذار بر روی گیرش بتن وضعیت آب و هوا، شرایط فصلی است.
از روان کننده بتن به منظور افزایش کارایی بتن، افزایش مقاومت فشاری، صرفه جویی در مصرف سیمان، بتن ریزی در هوای گرم، کاهش میزان آب بتن استفاده میشود. در واقع ماده روان کننده بر روی سیمان تاثیر میگذارد. در بتن آب در میان ذرات سیمان به دام میافتد، با افزودن این ماده شیمیایی به بتن ذرات سیمان از یکدیگر جدا می شوند. به این ترتیب سیمان در مخلوط به صورت روانتر حرکت خواهد کرد. در واقع تماس بین ذرات سیمان کم میشود. البته باید توجه داشت که با اضافه کردن روان کننده به سیمان مخلوط حاصل باید به خوبی ترکیب شود، در غیر این صورت احتمال دارد سیمان در یک جا جمع شود. در این صورت کیفیت بتن مصرفی بسیار کم خواهد شد.
با استفاده از روان کننده دوام بتن نیز مانند سایر پارامترها تحت تاثیر قرار می گیرد. مقاومت در برابر پدیده ذوب و یخ، معمولا به عنوان معیاری برای سنجش دوام بتن محسوب می شود. با این وجود، دوام بتن در واقع مقاومت بتن در برابر عوامل مهاجم شامل حملات سولفاته و کلراید نیز می باشد. روان کننده بتن و کندگیر کننده ها به عنوان محلول های آبی خنثی و یا با خاصیت قلیایی کم مورد استفاده قرار می گیرند. در صورت عرضه این افزودنی ها به صورت جامد باید بر اساس توصیههای تولید کننده تا غلظت مناسب به صورت محلول تهیه شوند.