شتاب دهنده بتن بر حسب نوع عملیات اجرایی در بتن به چهار دسته مختلف تندگیر کننده بتن، زودگیر کننده بتن، آنی گیر کننده بتن و زودسخت کننده بتن تقسیم می‌شوند.
تندگیر کننده بتن یا تسریع کننده بتن موجب افزایش سرعت عمل در روند تبدیل بتن از حالت مایع به حالت جامد می‌شود.
زودگیر کننده بتن که نام دیگرش افزودنی زودگیر بتن پاشی هم هست، مسئول سرعت دادن به پدیده سفت شدن بتن و کوتاه کردن مدت زمان آن تا حد امکان است. این مواد در حین ریختن بتن یا بعد از آن به بتن اضافه می‌شوند.
آنی گیر کننده بتن موجب سخت شدن آنی و لحظه ای بتن در مدت زمان حداکثر 60 ثانیه می‌شود. کاربرد این مواد هنگامی است که بتن روی سطوح مرطوب پاشیده می‌شود یا بتن برای جلوگیری از نشت آب به کار می‌رود.
زودسخت کننده بتن کسب مقاومت کوتاه مدت بتن را سرعت می‌بخشد اما می‌تواند روی زمان گیرش بتن تاثیر گذاشته یا در این روند بی‌اثر باشد.
در این میان زودگیر کننده بتن هم از طریق شیمیایی و هم از طریق فیزیکی می‌توانند عمل کنند. در صورت عملکرد شیمیایی از طریق سرعت بخشیدن به واکنش آلومینات‌ها عملکردی شبیه تسریع کننده بتن دارند. آلومینات در سیمان شامل آلومینات کلسیم است که در گیرش سیمان موثر بوده و ضمن آزاد کردن انرژی گرمایی معادل 210 کالری بر گرم، بیشترین میزان تولید انرژی گرمایی در میان اجزای تشکیل دهنده سیمان را داراست.
زودگیر کننده بتن در اغلب موارد دو نقش همزمان را بر عهده دارد. به این ترتیب که ضمن کاهش مدت زمان تبدیل مخلوط بتن به حالت جامد، میزان مقاومت این محصول را هم افزایش می‌دهد. زمان گیرش اولیه و نهایی در حالت استاندارد برای بتن به ترتیب در کمتر از 10 دقیقه و کمتر از 60 دقیقه لحاظ شده است. در مورد مقاومت فشاری، مقادیر مقاومت در آزمون 28 روزه نباید کمتر از 75% مخلوط فشاری نمونه شاهد باشد. همچنین در مورد آزمون 90 روزه مقاومت فشاری این مقدار نباید از مقادیر آزمون 28 روزه کمتر باشد.
خواص شیمیایی انواع زودگیر کننده بتن
زودگیر کننده‌های بتن می‌توانند دارای انواع خواص اسیدی بازی و یا خنثی باشند. این محصولات در تقسیم بندی دیگری به دو دسته سوزآور یا خورنده با pH اسیدی 5-0 و pH بازی 14-9 و غیر سوز آور یا غیرخورنده با pH خنثی 9-5 تقسیم می‌شوند. از میان زودگیر کننده بتن سوزآور یا خورنده به مواد مختلفی مانند سولفيت آلومينيم، فلوروسيليکات، تيوسولفات، سولفات آهن، سيليکات قليايی، آلومينات، هيدروکسيد، کربنات، فلورايد سديم تيوسيانات و ... می‌توان اشاره کرد.
زودگیر کننده بتن در دسته بندی دیگری به دو گروه قليايي و غیرقليايي تقسیم ميشود. در این میان زودگير کننده غیرقليايي، ماده‌ای است که مقدار کاتيون‌های قليايب (Na+ و K+) آن کمتر از 1% باشد. اهمیت این نکته در این است که احتمال واکنش قليايی سيليسی در مخلوط‌های حاوی سنگ‌دانه اين واکنش کنترل می‌شود.
کاربرد هر یک از موادی که تحت عنوان زودگیر کننده بتن شناخته شده‌اند اثر متفاوت و منحصر به فردی در بتن به جای می‌گذارد. از این بین در مورد تاثیر كربنات‌ها و بي‌كربنات‌ها موجب زودگيري شديدي می‌شود. کاربرد ویژه این مواد در هنگام بتن پاشي به روش خشك و در مناطق آبدار است. عیب استفاده از این مواد این است که موجب می‌شود تا دوام و مقاومت دراز مدت بتن كاهش یابد. اما به کارگیری موادی از قبیل زودگير كننده‌های غير قليائی در بتن پاشی از نظر بهداشتی و ايمنی مطلوب است.
همچنین استفاده از انواع زودگیر کننده بتن استاندارد اثر منفی چندانی برمقاومت دراز مدت و دوام محصول ندارد. مواد زودگير كننده كلريدی مانند كلريد كلسيم که تاثير مثبتی بر زودگيری و افزايش مقاومت بتن دارند برای بتن مسلح نامناسب هستند.
مزایای کاربرد زودگیر کننده بتن
- کاهش نسبت آب به سیمان در مخلوط بتن به مقدار 10 الی 15 درصد
- صرفه جویی در مقادیر مصرفی سیمان به مقدار 10 الی 15 درصد
- افزایش خاصیت روان بودن مخلوط بتن
- افزایش قابل توجه مقاومت نهایی بتن به میزان 20 الی 50 درصد
- تسریع مدت زمان تهیه و تولید سیمان
- سهولت پمپاژ بتن در ماشین آلات تولیدی و کاهش استهلاک این تجهیزات
- کاهش مدت زمان دستیابی به مقاومت فشاری مطلوب در بتن
- ممانعت از تاثیر نامطلوب یون کلر و سایر یون‌های نامطلوب در ترکیبات بتن
