نوع تخریب ساختمان بسته به ابعاد، مساحت و ارتفاع ساختمان متغیر است. اگر بنای مورد نظر دو یا سه طبقه باشد، یا در حد ساختمانهای بلند مرتبه نباشد، از روش دستی (تخریب بالا به پایین)، با کمک روش مکانیکی (تخریب بالا به پایین) برای تخریب آن استفاده میشود. در غیر این صورت در مورد سازههای مرتفع، هتلها، مجتمعهای تجاری بزرگ از روش گوی تخریب یا در برخی موارد از روش انفجار کنترل شده و تخریب عمودی سازه استفاده میشود.
روش تخریب دستی بالا به پایین: همان طور که از نامش پیداست، تخریب ساختمان از قسمت سقف ساختمان توسط کارگران و اغلب با استفاده از پتک و ضربات متوالی آغاز میشود و تا کف ساختمان ادامه مییابد. دلیل استفاده از این روش این است که در صورت حضور افراد در ساختمانهای کناری لازم است تا از کم خطرترین روش استفاده شود. این روش برای تخریب منازل مسکونی هنوز هم پرطرفدار و متداول است.
در روشهای نوین تخریب ساختمان در سالهای اخیر به جای استفاده از روشهای دستی از ابزاری به نام قیچی هیدرولیکی چرخشی و یا بیلهای مکانیکی مجهز به سنگ شکن برای خرد کردن مصالح سخت مانند بتن، سنگ و سیمان استفاده میشود. این تحول باعث ایجاد روش تخریب از بالا به پایین مکانیکی شد.
روش تخریب از بالا به پایین مکانیکی: تفاوت این روش با روش قبلی همانطور که اشاره شد، در این است که فرآیند تخریب ساختمان در روش دستی توسط نیروی کار صورت میگیرد اما در این روش تخریب توسط بیل مکانیکی و دیگر ماشین آلات انجام میشود. در مواردی که ارتفاع سازه بیشتر از 20 متر است، روشی مناسب است. بیل مکانیکی به شاخههای چندگانهای برای تخریب مجهز شده است، که موجب تسریع و سهولت بیشتر تخریب ساختمان میشود. انتهای این بازوها در بیل مکانیکی برای تخریب به ابزاری از قبیل پتک، قیچی هیدرولیکی چرخشی و ... متصل شده است. ماشین آلات برای تخریب بخشهای بزرگ سازه به کار گرفته میشوند و نیروی کار این قطعات تخریب شده را به اندازههای کوچکتر تبدیل میکنند.
روش گوی تخریب: عملکرد این گوی، در تخریب ساختمان از طریق وارد کردن ضربات متوالی به ساختمان است. این گوی با یک کابل محکم و قوی از یک جرثقیل آویخته شده است. علاوه بر این کابل، از یک کابل دیگر در جهت افقی برای کنترل سرعت و جهت حرکت گوی نیز استفاده میشود. وزن گوی به کار گرفته شده در حدود 600 کیلوگرم است. این تجهیزات در بیرون ساختمان و در ضمن در مجاورت آن مستقر میشوند. استفاده از نیروی کار ماهر برای اجرای صحیح و ایمن تخریب ساختمان با این روش الزامی است. زیرا به دلیل وزن بالای گوی تخریب در صورت بروز اشتباه، امکان وقوع مخاطراتی برای ساختمانهای پیرامون پروژه، جرثقیل و افراد حاضر اعم از نیروی کار و ساکنان محل وجود دارد. برای همین لازم است تا این روش برای ساختمانهایی اجرا شود که فضای کافی برای این روش را فراهم میکنند. در مورد ساختمانهایی که در بافت متراکم و مرکزی شهر قرار دارند، این روش نامناسب است. برای اجرای این روش تمهیداتی لازم است، از قبل در مورد محوطه مربوط به تخریب ساختمان با نصب موانعی مثل فنس محدودیت تردد اعمال میکنند. از فردی به عنوان راهنما برای بالا بردن دقت عمل اپراتور دستگاه کمک گرفته میشود.
روش انفجار: این روش توسط نیروی کار متخصص پس از بررسی و تهیه گزارش مربوط به عوارض محیطی پروژه، مواد منفجره در محلهایی که از قبل مشخص شدهاند، برای تخریب ساختمان استفاده میشوند. قبل از این مرحله به منظور کاهش مخاطرات این روش توسط نرم افزار انفجار طرح را تجزیه و تحلیل میکنند. از آنجا که این روش با استفاده از مواد انفجاری اجرا میشود، دارای معایبی است. از جمله این معایب به لزوم تخلیه ساختمانهای مجاور، احتمال انفجار ناقص سازه و یا عدم عملکرد این مواد میتوان اشاره کرد. توصیه میشود تا این روش برای پروژهای اجرا شود که ساختمانهای اطرافش خالی باشند یا فاصله مناسبی از هم داشته باشند، تا خطرات احتمالی کاهش یابد.
در انتخاب هر کدام از روشهای چهارگانه تخریب ساختمان، عوامل و فاکتورهای مختلفی دخیل هستند. محل استقرار بنا، فاصله و وضعیت ساختمانهای مجاور، نوع مصالح و موادی که در ساخت سازه به کار رفته است و نحوه انتقال آوار ساختمان از جمله این عوامل هستند.
فارغ از روش انتخاب شده برای تخریب ساختمان، قبل از انجام آن، ضروری است تا سایت مورد نظر ایمن سازی شود. این روند شامل نصب موانع محدود کننده برای تردد افراد محلی، قطع جریان برق، شناسایی و پوشاندن چاههای فاضلاب، قطع گاز شهری، پیش بینی محل استقرار ماشین آلات و تجهیزات کاری در محل صحیح را شامل میشود.
تخریب ساختمان به چه صورت انجام می شود و چه دستورالعمل هایی دارد؟
تخریب ساختمان احتمالا یکی از جالب ترین بخش های ساخت و ساز است. با ساختن ساختمان های بیشتر، به جایی می رسیم که باید ساختمان های قدیمی را ویران کنید. تخریب به دلیل نبود ایمنی لازم یا ساخت یک ساختمان جدید.
فرآیند تخریب ساختمان یا همان از بین بردن ساختمان با روش های از پیش برنامه ریزی شده و کنترل شده اجرا می شود. برای اجرای این فرآیند باید از متخصصین مجربی استفاده کنید. علاوه بر این باید شرابط آب و هوایی، متریال و اندازه ساختمان را نیز در نظر داشته باشید.
از آنجایی که امروزه صنعت ساختمان سازی مرتبا در حال رشد است، انتظار می رود که سرعت تخریب ساختمان نیز افزایش پیدا کند. در این مطلب می خواهیم درباره علم تخریب ساختمان و عوامل مهمی که باید در نظر داشته باشیم، صحبت کنیم.
فرآیند پیش از تخریب
تخریب ساختمان فرسوده مراحل مختلفی دارد. فرآیند پیش از تخریب جزو مراحل اولیه برای شروع کار است.
قبل از تخریب سازه، کارشناسان باید چندین فاکتور مختلف را در نظر بگیرند. این فرآیند برای هر ساختمانی متفاوت است و طبق قوانین تخریب ساختمان شامل مراحل زیر است.
بررسی ساختمان
کارشناسان باید ویژگی های مختلف ساختمان را بررسی کنند. این ویژگی ها عبارتند از مصالح به کار رفته در ساخت ساختمان، کاربرد ساختمان، روش ساخت، موقعیت، شرایط ترافیکی، وضعیت ساختمان های اطراف و زیر بنای ساختمان. با بررسی این ویژگی ها می توان روشی مناسب برای تخریب را پیدا کرد. از این رو بررسی ساختمان جزو یکی از مراحل حیاتی تخریب ساختمان است که باید توسط کارشناسان مجرب و با تجربه انجام شود.
از بین بردن متریال های خطرناک
کارشناسان باید قبل از تخریب مواد رادیواکتیو، مواد قابل اشتعال، مواد نفتی و سایر مواد خطرناکی که در ساختمان وجود دارند را از بین ببرند. زمانی که این متریال ها از ساختمان خارج شوند فرآیند تخریب منجر به ایجاد حوادث ناخواسته نخواهد شد. از این رو این نکته را هنگام تخریب ساختمان به یاد داشته باشید.
طرح تخریب
بعد از بررسی ساختمان، کارشناسان یک نقشه تخریب ترسیم می کنند. این نقشه نشان می دهد چه چیزی در تخریب دخیل خواهد بود، نحوه انجام این فرآیند به چه صورت خواهد بود، چه تجهیزاتی مورد استفاده قرار می گیرد و با چه میزان آواری برای پاک سازی مواجه خواهند بود. از این رو این نقشه مسیری واضح برای انجام کار ها را مشخص خواهد کرد.
اقدامات ایمنی
تخریب ساختمان باید طبق قوانین موجود و با رعایت نکات ایمنی اجرا شود. بنابراین کارشناسان، کارگران، مهندسان و سایر افراد در مورد خطرات احتمالی آگاه باشند. در این حالت فرآیند تخریب با احتمال زیادی بدون آسیب جانی و مالی خواهد بود.
قوانین تخریب ساختمان
قوانین تخریب ساختمان با توجه به آیین نامه های تخریب در ایران شامل بخش های مختلفی است. هر یک از این بخش ها ماده های خاص خود را دارد. بخش های مختلف این آیین نامه عبارتند از:
- عملیات مقدماتی تخریب
- اصول کلی تخریب
- تخریب دیوار ها
- تخریب طاق ها
- تخریب اسکلت فلزی ساختمان
- تخریب دودکش های بلند
دستورالعمل تخریب ساختمان
برای شروع عملیات تخریب ساختمان باید اقداماتی را بر اساس دستور العمل مربوطه انجام دهید. در ابتدا برای شروع باید مجوز های لازم را دریافت کنید. سپس باید جریان آب، برق و گاز به طور کامل قطع شود.
بعد از قطع کردن این سرویس ها، باید ایمنی لازم محافظت از عابرین پیاده را فراهم کنید. در برخی از موارد برای تخریب باید محدوده ی ساختمان را مسدود کنید که در این موارد با کسب مجوز از شهرداری می توانید اقدامات لازم را انجام دهید.
انتخاب روش تخریب ساختمان
مرحله بعدی انتخاب ایمن ترین و کارآمد ترین روش تخریب با توجه به بودجه در نظر گرفته شده است. امروزه دو روش مختلف برای تخریب داریم که با در نظر گرفتن خطرات تخریب ساختمان می توانیم از بین این دو، روش مناسبی را انتخاب کنید.
- تخریب انفجاری
- تخریب غیر انفجاری
تخریب غیر انفجاری
برای این نوع تخریب از هیچ گونه مواد منفجره ای استفاده نخواهد شد. از این رو کارگران و اکیپ تخریب ساختمان با استفاده از تجهیزات فرآیند تخریب را شروع می کنند. این تجهیزات عبارتند از:
- چکش: برای تخریب دیوار های کوچک یا ستون های تکی می توان از چکش های ساده دستی استفاده کرد.
- بیل مکانیکی و بولدوزر: از این نوع ماشین های بزرگ برای خاکبرداری یا انتقال آوار به کامیون ها استفاده می شود.
- گوی تخریب: ساختمان هایی که ارتفاع زیادی داشته باشند (بیشتر از 6-7 طبقه) با استفاده از بیل مکانیکی یا بولدوزر قابل تخریب نیستند. در چنین موارد از جرثقیل با گوی تخریب استفاده می شود. گوی تخریب، توپ فلزی بزرگی است که از یک طناب فولادی آویزان است. این توپ فلزی با سرعت به سمت ساختمان آزاد می شود. پس از برخورد گوی بخشی از ساختمان تخریب می شود.
- بیل های مکانیکی با قابلیت دسترسی به سطوح بلند: استفاده از گوی تخریب برای مناطق مسکونی خطرناک است. از این رو در چنین مناطقی می توان از بیل های مکانیکی با قابلیت دسترسی به سطوح بلند استفاده کرد.
تخریب انفجاری
یکی دیگر از روش های تخریب ساختمان، استفاده از مواد منفجره است. در این نوع تخریب از مواد منفجره استفاده می شود. مواد منفجره پایه های اصلی ساختکمان مانند ستون ها را در هم میریزد و به دنبال ستون ها کل ساختار ساختمان نیز از بین خواهد رفت. این روش با ریسک های زیادی همراه است از این رو نیاز به بررسی ها و مطالعات فراوان دارد.
برای تخریب ساختمان فرسوده معمولا از روش غیر انفجاری استفاده می شود چون خطرات و ریسک کمتری به دنبال خواهد داشت.
هر چیزی که بالا می رود باید روزی بیفتد. وقتی که ساختمان ها عمر مفیدشان را گذرانده باشند، باید به شکلی کارآمد و ایمن تخریب شوند. شاید فرآیند تخربی کمی ترسناک به نظر برسد. اما در صورتی که تخصص و دقت زیادی در انجام آن وجود داشته باشد، خواهید دید که تخریب ها می توانند موفقیت آمیز باشند. از میان روش ها و ابزار های گفته شده می توان با در نظر گرفتن موقعیت ساختمان، دستورالعمل ایمنی تخریب ساختمان و خطرات احتمالی بهترین روش تخریب برای هر ساختمان را مشخص کرد.
تخریب ساختمان برای رشد و احیای بافت ساختمان های یک شهر مهم است. از آنجایی که هر روز شاهد پیشرفت ساختمان سازی هستیم، میبینیم که روش های تخریب نیز مقرون به صرفه تر و ایمن تر شده اند. علاوه بر این سازگاری بیشتری با محیط زیست نیز خواهند داشت.
هزینه تخریب ساختمان
برای محاسبه هزینه تخریب یک سازه باید عوامل مختلفی مورد بررسی قرار بگیرند. عوامل تاثیرگذار در قیمت نهایی تخریب عبارتند از:
- طول عمر سازه: هر چه یک سازه یا ساختمان طول عمر طولانی تری داشته باشد، تخریب آن آسان تر خواهد بود. از این رو هزینه تخریب نیز به مراتب کمتر از هزینه تخریب یک ساختمان کم عمر خواهد بود.
- متریال استفاده شده: هر چه متریال ها و مصالح به کار رفته در ساخت ساختمان مقاوم تر باشند، فرآیند تخریب نیز طولانی تر خواهد بود. در نتیجه متریال های با کیفیت منجر به افزایش هزینه های تخریب خواهند شد.
- ابزار های استفاده شده: گفتیم که ابزار های مختلفی برای تخریب ساختمان در روش غیر انفجاری وجود دارد. هر یک از این ابزار ها و ماشین ها به خودی خود هزینه ای جداگانه دارند.