اسپیسر چیست؟

اسپیسر چیست و چه کاربردی در ساخت و ساز دارد؟

برای ساخت هر سازه بتن مسلح (اعم از دیوار باربر، پی، پل و ...)، مهندسین سازه از قبل موقعیت دقیق میلگردها و نیز میزان پوشش بتن روی میلگردها را تعیین می کنند. پوشش بتنی رو میلگردها معمولا بین 1 تا 10 سانتی متر است. در محاسبات سازه ای، ابعاد هر سازه بتنی و نیز میزان پوشش بتنی روی میلگردها به نحوی تعیین می شوند که بیشترین استحکام را به سازه ببخشند. اسپیسرها باعث می شوند میلگردها در موقعیت درست خود قرار بگیرند، در نتیجه سازه بتنی به مقاومتی که در محاسبات سازه برای آن درنظر گرفته اند، نزدیکتر خواهد شد.
پوشش بتنی روی میلگردها علاوه بر تاثیرگذاری بر روی مقاومت سازه، مانع خوردگی میلگردها می شود. یکی از متداول ترین ضعف های سازه های بتن مسلح، خوردگی و فساد میلگردها است که در اثر نفوذ عوامل مخرب محیطی مانند اکسیژن، کلر، سولفات ها، رطوبت و ... به داخل بتن و تماس با میلگردها ایجاد می شود. در صورت خوردگی و زنگ زدگی، حجم میلگردها افزایش می یابد؛ این افزایش حجم باعث تخریب بتن و در نهایت باعث جداشدگی میلگرد از بتن می شود. اجرای درست پوشش بتنی روی میلگردها مانع خوردگی شده و در نتیجه باعث حفظ مقاومت سازه و بالا رفتن عمر مفید سازه خواهد شد. با توجه به اینکه اسپیسرها دارای ابعاد مشخص هستند، استفاده از آن ها باعث می شود تا پوشش بتنی روی میلگردها یکدست و یک اندازه اجرا شود.
استفاده از اسپیسرها در مناطقی که در آن احتمال وقوع زلزله بالا است مانند ژاپن، ایران، یونان و کالیفرنیا و نیز در آب و هوای مرطوب یا شرایطی که باعث خوردگی و فساد فلز می شود (به عنوان مثال سازه های در مجاورت آب شور دریا)، بسیار ضروری و مهم است.
بسیاری از سازندگان به جای استفاده از اسپیسر (که دارای ابعاد معین است)، از تکه های سنگ ساختمانی، کاشی و سرامیک، موزاییک یا هر قطعه مشابه آن ها استفاده می کنند که باعث کاهش دقت انجام کار شده و از طرفی باعث اتلاف وقت، نیروی انسانی و افزایش هزینه ها می شود.

انواع اسپیسر

اسپیسرها در ابعاد، اشکال و مقاومت های مختلف تولید می شوند و با توجه به نوع سازه و بار وارده، ابعاد میلگردها و نیاز پیمانکار برای ایجاد فاصله دقیق بین میلگرد و قالب به کار می روند.

اسپیسرها با توجه به مواد به کار رفته در آن ها در دو دسته تقسیم بندی می شوند:
1- اسپیسر بتنی
2- اسپیسر پلاستیکی

اسپیسر پلاستیکی

اسپیسرهای پلاستیکی با توجه به جنسشان با بتن سازگار نبوده و با آن آمیخته نمی شوند. در واقع اسپیسر پلاستیکی فقط یک قطعه مکانیکی است (میلگردها را در جای خود ثابت نگه می دارد) و فاقد ویژگی سازه ای است (نمی توان آن را بخشی از بتن مسلح که متحمل بار می شود در نظر گرفت و همیشه یک جزء بیگانه در سازه خواهد بود). اما اسپیسر پلاستیکی چه خصوصیاتی دارد؟
در صورت استفاده از اسپیسر پلاستیکی، بعد از بتن ریزی، یک درز بسیار کوچک بین بتن و پلاستیک ایجاد می گردد که به دلیل همجنس نبودن بتن و پلاستیک است. از طرفی ضریب انبساط و انقباض حرارتی پلاستیک، 10 تا 15 برابر بتن است؛ در نتیجه درصورتیکه این ترکیب در معرض تغییرات حرارتی قرار بگیرد، پلاستیک دائما منبسط و منقبض می شود؛ در درجه حرارت های بالا، حتی امکان آب شدن پلاستیک نیز وجود دارد. در نتیجه به مروردر اثر این تغییر حجم دادن ها، بین اسپیسر و بتن فاصله ایجاد می شود. در این حالت شرایط دسترسی مواد مضر به میلگردها و خوردگی آن ها فراهم می گردد.
اگر برای عمل آوری بتن از بخار آب استفاده شود، گرمای پروسه عمل آوری باعث منبسط شدن پلاستیک خواهد شد. بعد از رسیدن به حداکثر دمای مورد نیاز برای عمل آوری، دما مدتی ثابت نگه داشته می شود تا بتن به حداکثر مقدار مقاومت خود برسد. بعد از عمل آوری، کاهش دما باعث انقباض پلاستیک خواهد شد، در نتیجه در محل اتصال بتن و پلاستیک شکافی ایجاد خواهد شد.
لازم به ذکر است که اسپیسرهای پلاستیکی در برابر مواد شیمیایی و کلریدها ضعیف عمل کرده و دچار خوردگی می شوند.

اسپیسر بتنی

اسپیسر بتنی همانطور که از نام آن مشخص است از بتن ساخته می شود، بنابراین ضریب انبساط و انقباض حرارتی یکسانی با بتن به کار رفته در سازه دارد و مشکلات اسپیسرهای پلاستیکی را نخواهند داشت. همچنین با توجه به همجنس بودن، اسپیسر و بتن با یکدیگر آمیخته می شوند و شکافی ایجاد نخواهد شد.
برای نصب برخی از اسپیسرهای بتنی از گیره های پلاستیکی استفاده می شود. با توجه به اینکه این گیره ها از بالای اسپیسر به آن متصل می شوند، تنها حدود 5 میلیمتر از آن ها وارد بتن می شود، در نتیجه تاثیر قابل توجهی برای عملکرد بتن نخواهند داشت.

از مزایای اسپیسرهای پلاستیکی می توان به هزینه کمتر آن اشاره کرد. با وجود معایب اسپیسرهای پلاستیکی، با توجه به هزینه کمتر و نیز سرعت نصب بالاتر آن ها، اسپیسرهای پلاستیکی بیشترین کاربرد را در ایران دارد و کارخانجات بسیاری نیز این اسپیسرها را تولید و عرضه می کنند.

وبسایت ساختمون یکی از معتبرترین مراجع نیازمندی های صنعت ساختمان است که در آن انواع محصولات مرتبط با صنعت ساختمان از جمله انواع کفپوش‌ها مانند کفپوش بتنی یا کفپوش اپوکسی، انواع درب داخلی و خارجی مانند درب ضد سرقت، انواع پنجره و توری پنجره، انواع بتن و فراورده های بتنی، انواع مصالح ساختمانی، انواع پله مانند پله گرد یا پله پیش ساخته و ... و فعالان در این حوزه ها، ارائه شده است.
برای آشنایی با انواع اسپیسرهای موجود در بازار و فعالان در این زمینه می توانید به منوی "بتن و فراورده های بتنی" مراجعه کرده و سپس گزینه "اسپیسر" را انتخاب کنید.